آیات تیمم
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | تیمم، صَعید، مُلامَسَه، رُخصت |
| واقع در سوره |
۴۳ نساء ۶ مائده |
| جزء | ۵ و ۶ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | فقهی |
| درباره | جواز تیمم و برخی از احکام آن |
آیات تَیمُّم یا صَعید یا مُلامَسَه یا رُخصت به آیات ۴۳ سوره نساء و ۶ سوره مائده گفته می‌شود. این آیات که از جملهٔ آیات الاحکامِ قرآن‌اند، به تیمم و برخی از احکام آن اشاره می‌کنند.
متن آیات
قرآن در دو آیه به تیمم و احکام آن اشاره کرده است.
- آیه ۶ سوره مائده:
وَإِن کنتُم مَّرْضَیٰ أَوْ عَلَیٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِّنکم مِّنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَیمَّمُوا صَعِیدًا طَیبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکمْ وَأَیدِیکم مِّنْهُ مَا یرِیدُ اللهُ لِیجْعَلَ عَلَیکم مِّنْ حَرَجٍ وَلَٰکن یرِیدُ لِیطَهِّرَکمْ
|
و اگر بیمار یا در سفر بودید، یا یکی از شما از قضای حاجت آمد، یا با زنان نزدیکی کرده‌اید و آبی نیافتید؛ پس با خاک پاک تیمّم کنید، و از آن به صورت و دست‌هایتان بکشید. خداوند نمی‌خواهد مشکلی برای شما ایجاد کند، بلکه می‌خواهد شما را پاک گرداند.
|
- آیه ۴۳ سوره نساء:
وَإِن کنتُم مَّرْضَیٰ أَوْ عَلَیٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِّنکم مِّنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَیمَّمُوا صَعِیدًا طَیبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکمْ وَأَیدِیکمْ
|
و اگر بیمارید یا در سفر، یا یکی از شما از قضای حاجت آمد یا با زنان آمیزش کرده‌اید و آب نیافتید، پس بر خاکی پاک تیمم کنید و صورت و دست‌هایتان را مسح نمایید.
|
دیگر نام‌ها
این آیات را به نام‌های دیگر مانند «صَعید»، «مُلامَسَه»، «رُخصت» نیز می‌شناسند. در دو کتاب روایی وسایل الشیعه و مستدرک الوسائل بیش از ۲۲۰ حدیث درباره چگونگی و شرایط تیمم وجود دارد.
تیمم
تَیمُّم عملی عبادی است که در موارد خاصی به جای وضو یا غسل واجب می‌شود. مراحل آن عبارتند از: زدن کف دو دست بر خاک و مالیدن آن بر پیشانی و پشت دست‌ها. تیمم در شرایط خودش مانند وضو و غسل بوده و تفاوتی با طهارت ناشی از آنها ندارد.
اختلاف نظر در معنای صعید
در اینکه واژه «صعید» تنها به «خاک» گفته می‌شود یا همۀ آنچه از زمین به‌شمار می‌رود، اختلاف نظر است و به‌دنبال آن، درباره مواردی که تیمم بر آنها جایز است، اختلاف فتوا وجود دارد. علامه طباطبایی در المیزان معتقد است که صعید به معنای تمام لایه بیرونی زمین است چه خاک باشد و چه سنگ و هر چیزی که تیمم بر آن صحیح است وتوصیف واژه صعید به طیب(صعیداًطیباً) به این منظور است که زمین خواه خاک یا سنگش از حالت طبیعی‌اش خارج نشده باشد مانند گچ پخته و نوره اما برخی نیز گفته‌اند که «صعید» تنها به‌معنای خاک پاک و پاکیزه است.
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- دایرة المعارف قرآن کریم، تهیه: مرکز فرهنگ و معارف قرآن، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
- مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۴ق.
- نجفی، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء الفراث العربی، ۱۹۸۱م.